HEMA Utrecht Pasen 2010 Back to Koons In 1988 werkte ik bij de kunstuitleen. Ik mocht daar schilderijen ophangen, lijstjes timmeren en koffie zetten. Uit verveling las ik daar weleens kostbare kunsttijdschriften. Ze konden heel lang uitweiden over Nederlandse kunst dieniet de moeite waard was om langer dan één minuut naar te kijken. Eind jaren tachtig. Niet alleen Nederland was saai, er was een wereldwijde kunstmalaise, dringend behoefte aan iets geheel nieuws Verfrissends ... controversieels... taboedoorbrekends. Ineens was daar een foto van een man met zijn hoofd tussen twee 'levende' varkenshoofden waar onder een biggetje. Ik had nog nooit kunstwerk van hem gezien maar deze afbeelding zei al meer dan genoeg. Het ging niet alleen om de voorstelling maar ook om het contrast tussen deze 'lelijke' dieren en de gladde maar absoluut aantrekkelijke Amerikaan ‘Jeff Koons’. De varkens lijken vrolijk, de afbeelding straalt rust en perfectie uit. Het zou een reclamefoto kunnen zijn. Het bleek te gaan om een aankondiging van de tentoonstelling 'Banality' in New York. Een aantal kitsch objecten, meestal uitvergroot tot 'realistische' proporties. Madelon had een vrij hoge functie bij de kunstuitleen Ze ging over de centjes en kon als zodanig heel goed in schatten wat veel geld waard was of juist erg weinig. Ik liet haar wat foto's van Jeff Koons werk zien. 'Een luchtbel', reageerde Madelon kort. In de zin van iets wat kort mooi is en daarna uiteenspat en in het niets verdwijnt Een logische reactie wellicht, achteraf gezien een historische vergissing. Michael Jackson and Bubbles Uit de 'banality' reeks is 'Michael Jackson and Bubbles' wellicht het meest extreme exemplaar. Daar het bij alle andere objecten het vrij onduidelijk is of ze wel of niet authentiek zijn en dat Koons deze simpelweg heeft gekopieerd, geldt dat hoogstwaarschijnlijk? niet voor 'Michael Jackson and Bubbles'. Het gaat om een 'levensgroot' beeld gefabriceerd door een zeer ervaren Europese porseleinmakers, meestal in een serie van 3. De Telegraaf noemde het ooit een 'afschuwelijk beeld waarbij Michael Jackson heel lelijk wit is neer gezet'. Nu hij is overleden krijgt dit 'monument voor Michael Jackson’ een heel andere lading. Wellicht zou het niet misstaan als zijn grafzerk. Ushering in Banality Het veelsproken houten varken is aangekocht door het Stedelijk Museum in Amsterdam, tot grote woede van een aantal Nederlandse Koons-haters. Zo heeft Sonja Barend eens 'Ushering in Banality' in haar show besproken. Ze onthulde een vergelijkbaar klein kitsch beeldje en dat was volgens haar het bewijs dat was ‘Ushering in Banality’ niks voorstelde. Sonja Barend sprak niet alleen voor zichzelf maar voor de talloze Nederlanders met haar. Back to Newman Niet alleen het werk van Jeff Koons wekte woede op, dat gold in dezelfde mate voor het werk van colorfield painter en abstract-expressionist 'Barnett Newman' (1905-1970). Niet dat er artistieke overeenkomsten zijn tussen eerder genoemden, wel wordt hun werk als 'controversieel' gezien. Een psychopaat heeft in het Stedelijk Museum te Amsterdam de twee werken van Newman met een stanleymes kapot gesneden. Nu nog een gek die ‘Michael Jacksom and Bubbles’ met slopershamer in één klap vernietigd. Gelukkig maar dat die gemaakt zijn in een serie van drie. Made in Heaven In 1991 is Jeff Koons getrouwd met de pornoster Elena (Ilona) Anna Staller, 'la Cicciolina' (1951) en in 1994 gescheiden. Ze hebben samen een zoon, 'Ludwig' Het vrijende stel heeft zich schaamteloos, zonder enige gêne laten fotograferen voor de serie 'Made in heaven'. Behalve foto's zijn er ook een aantal sculpturen van Koons en Cicciolina vervaardigd. Koons heeft ooit in een interview aangegeven dat er een film met de titel 'Made in heaven' is gemaakt. Die is helaas? nooit uitgebracht. Deze tentoonstelling was het hoogtepunt maar tegelijkertijd een eindpunt. Is er iets nog banaler mogelijk dan 'Made in Heaven'? Van al het voorafgaande hoe absurd, kitsch of simpel dan ook, kon ik de humor nog wel van inzien. Maar nu, Koons is zelf de readymade en dan nog getrouwd met Cicciolina en een kind? Koons in het Stedelijk We schrijven 1992, tijdens het acht uur journaal bij de klanken van Prince's 'Sexy mother fucker' liep Koons triomfantelijk het Stedelijk Museum binnen. Prince en Koons, mijn Stedelijk, in mijn Amsterdam. Ik werd dol enthousiast. Deze tentoonstelling was geen 'elitaire' bijeenkomst, een kermisattractie. Bij deze beelden kreeg ik het idee om zelf een rondleiding te geven. Iedereen wilde mee op één vriend na, 'hij trapte niet in deze marketingtruuk van die Amerikaan'. De tentoonstelling was een feest van herkenning Vanaf de hoover stofzuigers in vitrines tot en met het 'spannende 'Made in heaven' Alles was aanwezig. Mijn publiek kende het werk van Jeff Koons niet, ze konden mijn enthousiasme wel waarderen. Mijn zus begreep alleen niet waarom ik vlak van te voren twee broodjes haring had gegeten. We begonnen met een groepje van 10 nu waren er inmiddels 20 omstanders bijgekomen, privé rondleidingen zijn eigenlijk verboden in het Stedelijk. Het slotstuk was het reusachtige 'schilderij' ‘Ilona’s ...?’. Ik begon een onzinnig verhaal over deze bizarre voorstelling Iets over het beeld en niet de betekenis. Ik heb nooit geweten of het publiek mijn betoog echt serieus nam maar ze stonden me wel gefascineerd aan te staren. Daarna heb ik nooit meer een rondleiding gegeven. Er is ook maar één Jeff Koons. Money don't matter tonight Na 1993 was het eigenlijk afgelopen met Koons. Het majestueuze 'Puppy' was natuurlijk leuk maar de werken daarna waren verre van origineel. Koons viel in herhaling. Voorspelbare collages met dieren en mooie meiden, nieuwe opblaasbare beelden die heel erg leken op eerder gemaakte werken. Koons was een epigoon van zichzelf geworden. Op zich niks bijzonders binnen de 'Pop cultuur'. In zijn ateliers werken mooie jonge mensen die Koons monotone collages inkleuren. De nieuwe charmante vrouw van Koons, Justine Koons, was ook één van zijn assistentes. Het retrospectief van Jeff Koons (2008) in het Franse paleis Versailles was een 'verrassing'. Het Barokke, kitsche werk van Koons past heel goed in het overdadige 17e eeuwse Versailles. Koons ape-trots natuurlijk. De Nederlandse pers die altijd vrij neutraal of sceptisch was over Koons, is nu opvalllend lyrisch; "Koons' werk, vaak beschouwd als een kritiekloze uitvergroting van de Consumptiemaatschappij, krijgt in Versailles een onverwacht intense lading." (NRC 11/09/08) Het erotische 'Made in Heaven' ontbrak volledig in Versailles, jammer. In 2007 is het recente werk 'Hanging Hart' (Stainless steel, 1600 kilo) verkocht voor 23,6 miljoen dollar. Op dat moment de hoogste prijs ooit betaald voor een werk van een levende kunstenaar. In juli 2008 werd zijn Balloon Flower (Magenta) verkocht door Christie's London voor 25.7 miljoen dollar. ‘Pietje’s Boogie’ is door de Nederlandse regering aangekocht voor 40 miljoen euro maar Pietje is allang dood en Boogie behoort tot de absolute klassiekers in de mondiale kunstgeschiedenis. Als geld de artistieke waarde uitdrukt van beeldende kunst dan is Koons inmiddels tot gigantisch hoogte gestegen. Koons de Zonnekoning. Back to Koons September 2009. In een kunstboekhandel lag een reusachtig boekwerk van Jeff Koons. Mooie grote afbeeldingen in felle kleuren. Indrukwekkend. Nu kwam zijn werk pas 'goed uit de verf'. Ik vond 50 euro te duur maar twijfelde. Een goed teken. Er lagen nog veel meer kunstboeken, maar Koons sprong eruit. He seduced me again, that old devil Koons. Het werk van Koons wordt ook wel überkitsch of neo-popart genoemd. Ik zou het liefst de term 'concept-art' gebruiken. De kunstenaar heeft een bepaald idee, concept en de uitvoering heeft vaak niets meer schilderkunst te maken. De bedenker hoeft het zelf niet te maken. Het gaat om het idee. Zo lijkt het een 'onschuldige definitie', de impact van concept-art op de beeldende kunst van de laatste 20 a 30 jaar is reusachtig. Waren Bruce Nauman en Edward Kienholz nog ‘integere pioniers', de latere concept-art heeft een massale en destructieve invloed. Waarom zou je uren, dagen, jaren besteden aan leren schilderen als het je het zelfde of wellicht nog meer effect hebt met een concept? Jeff Koons maar ook Damien Hirst de Nederlander Joep van Lieshout zijn er heel rijk mee geworden. De trieste werkelijkheid is dat geld en macht corrumpeert. De markt stuurt en manipuleert. De creatieve jonge academici zijn minstens even ambitieus en pretentieus als hun voorgangers maar schilderen kunnen ze vaak niet meer. According to Koons ‘Embrace your past’. Well in my past I recall art as serene.